W ramach współczesnych badań nad kulturą wizualną „nauka o obrazie” znajduje się w czołowej sferze zainteresowań. W świetle aktualnego podziału w obrębie tej dziedziny, twórczość Krzysztofa Gliszczyńskiego, jaką prezentuje wystawa SYNtesis & enERGY. Obrazy, residua malarskie i wideo w toruńskiej Galerii Sztuki Wozownia, warto rozpatrywać w kontekście zagadnienia „grupa dzieł jako temat”. Impulsem do wykorzystania tej metody postrzegania i analizy twórczości jest wydźwięk tytułu wystawy, interpretacji kuratorskiej, ale także, a być może przede wszystkim, postawy twórczej samego artysty. Autor opowiada się za chęcią poszukiwania napięcia pomiędzy przyczyną malarstwa a ideą, której jest ono nośnikiem. Interesuje się strefą |między| – znaczeniem między konceptem| a |obrazem, nienałożoną farbą| a |rozmalowanym dziełem, szczegółem| a |całością, momentem scalania| a |momentem rozbicia.
Ciekawość przeradza się u Gliszczyńskiego w zapętlony, malarski eksperyment, wciąż od nowa definiowany za sprawą towarzyszących malarstwu obiektów, instalacji i trasmedialnie wykorzystywanych wideo. Ten rodzaj mistycznej gry, w której tytułowe residua malarskie spełniają kluczową rolę, malarz wiąże z dociekaniami alchemicznymi. Wspomnianemu medium Gliszczyński poświęca większość swoich alchemiczno-artystycznych badań, prowadzonych od 1992 roku. Cezurą dla tego etapu twórczości jest spostrzeżenie dokonane przez niego w chwili refleksji, przy pracy nad obrazem Dialog z nieobecnym. Podczas procesu zdrapywania farby z płótna twórca uznał uzyskane odpady, „ścinki” za produkt o niedocenianej jakości. Od tego czasu zachowuje i gromadzi je, aby z czasem powtórnie wykorzystać, nadając swojej grupie dzieł charakter „synergicznej cyrkulacji materii”.
Wtórne użycie pozostałości pozwala Gliszczyńskiemu na głębsze odczuwanie badanego medium, choćby ze względu na sentyment do powracającego materiału. To dobry przykład stworzenia sobie możliwości wewnętrznego dyskursu, o którym pisze Maria Anna Potocka. Dzieła są wtedy pozbawione intencjonalności, co bez wątpienia im służy.
Gliszczyński zebrane residua malarskie przechowuje w specjalnie wykonanych na ten cel Urnach ze szkła. Jak sam mówi, ich nazwa nie jest przypadkowa, ponieważ wskazuje zarazem na to, co pozostało oraz symbolicznie na kondycję współczesnego malarstwa. W tym miejscu artysta zgodziłby się może ze słowami Wolfganga Welsch’a o utraconym przez sztukę common sense. Ten zatrzymany i tak skrupulatnie ochraniany przez artystę „utracony sens” staje się punktem odniesienia toruńskiej wystawy. W centralnej części sali wystawienniczej Urny, mające kształt wydłużonych prostopadłościanów ustawionych pionowo, tworzą jedną, wieloelementową instalację. Usytuowane blisko siebie oraz jedna na drugiej przypominają wieżę, którą organizatorzy utożsamiają z architekturą zigguratu. „Sens” i znaczenie twórczości Gliszczyńskiego nabiera przy tym nowego wymiaru. „Świątynie były bowiem najważniejsze (…), budowano je najstaranniej i dzięki temu ich szczątki najlepiej się zachowały”. W tym miejscu daje się poznać wielosegmentowe zainteresowanie, jakim artysta darzy kreowane medium. „Ziggurat” uwidacznia skupienie nad formą, kolorem, fakturą, zapachem, a nawet aurą, którą materiał roztacza.
Artysta wykorzystuje własną technikę mieszania farb. Opiera się na klasycznej enkaustyce, czyli otrzymywaniu farb na bazie wosku pszczelego. Pozostałości zgromadzone w Urnach niosą w związku z tym specyficzny zapach. Woń, wzmacnia się w procesie zdrapywania farby i ten nabiera znaczenia magicznego składania ofiary w odniesieniu do idei „Zigguratu”. Obraz po zdrapaniu części farby nie jest zniszczony, a włącza się w nurt nieustannie krążącej materii.
Cykl Autoportretów a’retour reprezentuje ponowne wykorzystanie pozostałości, prace m.in. Nieoczywiste i Znikający punkt to przykłady dzieł poddanych procesowi zdrapywania. Artysta, posługuje się w tym celu specjalnym narzędziem, co w obliczu przywołanej kultury Mezopotamii czyni go nasz-patri, kapłanem swoistego rytuału. „Wiedza techniczna była w Mezopotamii – podobnie jak obrzędy religijne – ściśle strzeżoną tajemnicą”, Gliszczyński w przestrzeni wystawy zbliża widza do sfery procesualnej w prezentowanych wideo. Granica tego co niewidoczne, niepokazywane, zostaje przesunięta przez wzgląd na ideę pełnego poznania. Słowami Jürgena E. Müllera, rozwijającego termin Gesamtkunstwerk („totalnego dzieła sztuki”), można stwierdzić, że dzieła sztuki „Osiąga[gnęły] (…) maksymalne oddziaływanie wskutek przekraczania granic medialnych i połączenia różnych mediów i gatunków”.
W przestrzeni wystawy znalazło się miejsce dla jeszcze jednego typu dzieł. Prezentują przedmioty wykorzystane przez artystę w procesie tworzenia, na których odłożyła się warstwa cennej materii. Instalacja Oko na koniuszku palca jest jedną z nich. W podwieszonym pod sufitem tondzie, wykonanym ze szkła akrylowego, gromadzone są przez Gliszczyńskiego cienkie gumowe rękawiczki. Obklejone pozostałościami farby, złożone razem, sprawiają wrażenie wielobarwnego collage’u. Na przeciwległej ścianie zawieszono obiekt Puste, na który składają się wykorzystane do mieszania kolorów puszki oraz naczynia, różnej wielkości i wysokości. Wszystkie opróżnione, ale pokryte warstwą zastygłej farby przyciągają uwagę pustymi wnętrzami. Umieszczona na podłodze niedaleko od poprzedniej, praca Cinisbacillus jest instalacją składającą się z odlewów opakowań po jogurtach. Tym zabiegiem twórca podejmuje chęć unifikacji zjawiska kultury konsumpcyjnej. Według pojęcia zaczerpniętego od wymienionego produktu spożywczego, współczesny człowiek jest członkiem „kultury żywych bakterii”. Proces odlewniczy symbolizuje chęć zatrzymania społecznych zmian i ich przeanalizowania. Przygotowaną mieszankę cementową wzbogaca popiołem. Produktem, tak jak pozostałości farby, umownie niepotrzebnym. Residua malarskie umieszczane w Urnach mają wymiar ofiarny i kultowy, popiół przedstawia charakter funeralny. Myśl autora dotyczącą symbolicznego kresu sztuki można uzupełnić, paradoksalnie, o akt gloryfikacji, jednak nie negowanej twórczości nowoczesnej, ale wykorzystywanej materii.
Działalność artystyczna Gliszczyńskiego jest połączeniem badań nad syntezą ciała i gestu, prowadzącą do opisania tej relacji na nowo, wobec medium. Jest kultem materiału, jego gloryfikacją oraz próbą bezustannego, ponownego wcielania. Spostrzeżenia odnoszą do idei twórczości artysty, chęci prezentacji wyników badań nad znaczeniem znaczeń wymienianych na początku. Poszukiwania w przypadku Gliszczyńskiego dookreślić można parafrazą pojęcia Wiesinga – nad znaczeniem |między|znaczeń. Natomiast grupa dzieł artysty, będąca ewenementem w swoje klasie, jest poprzez unikatowość nie tylko podmiotem kultury, ale także jej operatorem. Wypełniając swoją rolę zwraca uwagę widzów na niedoceniany walor, stawiając ich w pozycji |między|.
