W ostatnim czasie sporo przekazów medialnych wskazywało na kwestie dotyczące praw własności do eksponatów muzealnych. Chodzi głównie o zabytki, muzealia lub eksponaty, które zostały zabrane prawowitym właścicielom, po II wojnie światowej. Ale nie tylko. Jeśli obrazy zostały kupione np. na aukcji czy od prywatnych kolekcjonerów, to czy muzeum ma do nich również prawa autorskie? Powstaje pytanie czym różni się prawo własności od prawa autorskiego?
Czy prawo autorskie i prawo własności są tym samym?
Utwór to dobro niematerialne – o tym należy pamiętać. Czym innym jest prawo własności a czym innym prawo autorskie. Dopóki twórca ma u siebie swój własny utwór np. obraz, dopóty jest on uznawany za uprawnionego zarówno z tytułu prawa cywilnego (prawo własności), jak również z tytułu prawa autorskiego.
Kiedy twórca wyzbywa się prawa własności do utworu?
W momencie sprzedaży obrazu twórca de facto wyzbywa się prawa własności, zachowując pełnię praw autorskich poza instytucją tzw. wyczerpania się prawa autorskiego majątkowego w zakresie zezwolenia na dalszy obrót. Zgodnie bowiem w art. 51 ust. 3 pr.aut. „wprowadzenie do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem jego najmu lub użyczenia”.
Przykład:
Muzeum zakupuje w galerii obraz, który galeria zakupiła bezpośrednio od twórcy – Pana X. Galeria nie podpisuje umowy z muzeum, wydaje zaświadczenie o nabyciu przez muzeum drogą umowy kupna-sprzedaży obrazu. Potwierdzeniem nabycia przez muzeum obrazu jest rachunek/faktura wystawiona przez galerię.
Co to oznacza w praktyce?Na podstawie art. 51 pr.aut. muzeum nabywa prawo własności obrazu oraz, co do zasady, może dokonywać obrotu owym dziełem na terenie RP (z wyjątkiem najmu lub użyczenia).Muzeum nie nabywa praw autorskich do obrazu a jedynie prawo własności egzemplarza, na którym utwór utrwalono. Prawa autorskie zachowuje w całej rozciągłości (poza instytucją wyczerpania prawa w zakresie obrotu egzemplarzem) autor obrazu – Pan X.
Utwór a nośnik utworu – jakie są prawne konsekwencje tego rozróżnienia?
Musimy więc odróżnić wytwór niematerialny od nośnika, na którym utwór jest utrwalony – czyli utwór od rzeczy – tudzież od przedmiotu. Tym nośnikiem może być zarówno płótno, kartka papieru, płytka CD czy DVD, podobnie jak pamięć komputera. W ustawie z 1926 r. art. 28 stanowił, iż „twórca, odstępując dzieło sztuki na własność, nie wyzbywa się przez to prawa autorskiego; jednak nabywca nie ma obowiązku dopuszczać twórcy do kopjowania1, odtwarzania lub wystawiania dzieła”. Teza taka jest uzasadniona i w dzisiejszym stanie prawnym.
