Egzystencjalnie penetrujące są kwiki Piotra Macierzyńskiego z najnowszego Kwiku, zbioru wulgarnego i epatującego tym, czym wyrobiona publiczność Teatru Starego w Krakowie pogardza najbardziej, a co wydaje się już ostatnim, chociaż upadającym bastionem sztuki – bezpretensjonalną seksualnością, daleką od drobnomieszczańskiej pruderii, ale też bardzo odległą od seksualnego „z kamerą wśród zwierząt”, objawionego przez Ekipę z Warszawy, programu serwowanego nam przez MTV Polska. Bo Macierzyński kwiczy z nonszalancką samoświadomością – prowokuje, ale bez przesady. Wie, że oburzać będą się tylko dewoty i kryptoonaniści, a także zblazowani intelektualiści, dla których wulgarność ograła się już u Tuwima i w ogóle współczesny wiersz winien składać się z samych przysłówków. Albo z samogłosek. I jeszcze, żeby dekonstruował. Najlepiej Marksa. Albo chociaż Jezusa.
Kwiki Macierzyńskiego to w moim odczuciu próba zabrania głosu w tożsamościowej narracji (celowo unikam tutaj słowa na “g”). Autor żyje bowiem w rzeczywistości, w której tę narrację zawłaszczyły opowieści feministyczne, gejowskie, lesbijskie, transpłciowe, a heteroseksualny mężczyzna nabrał wody w usta. Bo o czym (i jak?) tu mówić, żeby nie zostać posądzony o seksizm, homofobię, faszyzm i bicie murzynów? Być może teza o dyskryminacji heteroseksualistów jest równie komiczna i naiwna, jak opowieść o dyskryminacji katolików w Polsce, jednak nie od dzisiaj zwraca się uwagę na mizerną kondycję współczesnego mężczyzny – kiedyś króla lasu, dzisiaj wypchniętego z głównego nurtu przez doskonale radzącą sobie płeć przeciwną (jeśliby nazwać ja piękną, można by się już narazić na oskarżenia o seksizm), a także emancypujące się ruchy mniejszościowe.
Kwik Piotra Macierzyńskiego jest głosem heteroseksualnego mężczyzny, który szuka swojego miejsca. Celowo zakłada maskę świni – autoironicznie żongluje tym ogranym już stereotypem samca, macho (po hiszpańsku to właśnie świnia). Przecież to, że facet to świnia, wiedzą dzisiaj już małe dziewczynki, a chłopcy rosną w tym przekonaniu i mogą właściwie jedynie podjąć próbę sprostania tak skonstruowanemu wyzwaniu, lub poddać się dobrowolnej kastracji, żeby – jako wrażliwy partner i czuły kochanek, spróbować spełnić oczekiwania przyszłej partnerki (i ostatecznie przekonać się, że zupełnie nie tego ona oczekuje).
Macierzyński w Kwiku pierwszym podejmuje próbę stworzenia samczej psychoanalizy. Ojciec pije, bije i upokarza. Chłopcy-rówieśnicy to wataha o rysie pierwotnym – brak tu solidarności, istnieje tylko prawo siły, jeśli zabawa, to w maltretowanie słabszego. Tak zbudowany świat mężczyzn nie może rodzić stabilnych psychicznie osobników. I to jest niestety najsłabsza część tego tomiku. Dość nieporadny psychologizm wydaje się być żałosną próbą wytłumaczenia się – jestem świnią, bo wychowałem się w chlewie. Czym skorupka za młodu… I tak dalej. Więcej w tym mądrości ludowej, niż sprawnej autoanalizy.
Kwik drugi przynosi jednak zadośćuczynienie i wspomnianą przeze mnie egzystencjalną penetrację. Tu już autor nie serwuje nam łzawych opowieści z dzieciństwa, będących poetycką trawestacją filmu Pręgi, ale daje popis poetyckiej precyzji. W drugiej części tomiku pojawiają się fragmenty, które uderzają dosadnie, celnie, są wykalibrowane tak sprawnie, że trafiają w samo sedno.
Wprawdzie bohater tych wierszy jest poetą i to obdarzonym podejrzanie wysokimi kompetencjami seksualnymi (a przynajmniej bohater chce żebyśmy w to wierzyli), jednak jest to przede wszystkim przeciętniak. Bo i ranga poety nie jest już w naszym społeczeństwie tak wysoka jak kiedyś, i pisanie poezji jest dziś po prostu działalnością intelektualno-artystyczną – jedną z wielu w świecie indywidualizmu posuniętego do granic możliwości. Dostajemy więc refleksję współczesnego everymana, podobnie jak inni zagubionego i podobnie jak inni dodającego sobie tu i ówdzie, która to refleksja może spokojnie być uniwersalną refleksją mężczyzny wplątanego we wszystkie sprzeczności, meandry i problemy współczesnego świata:
strasznie trudno jest znaleźć sens życia
gdy ma się trzydziestopięciocentymetrowego członka
łatwo wtedy zboczyć
na ścieżkę porno
jak John Holmes
który zagrał w ponad dwóch i pół tysiącu filmach
i zaliczył czternaście tysięcy cipek
ale gdy ma się o połowę mniejszego też nie jest łatwo
(XXX)
Jeśli mówię o egzystencjalnej penetracji, to właśnie w kontekście takich fragmentów, jak ten powyższy. W tym ułamku całości zaledwie, brzmiącym jak żart opowiedziany przy piwie, zawiera się więcej męskiego zwątpienia niż udało mi się do tej pory znaleźć gdziekolwiek indziej. To prawie kwik rozpaczy. Z jednej strony cały świat wpatrzony jest nadal w symbol męskości, falliczną kwintesencję męskiego bytu, bez której samiec jest bezwartościowy. Z drugiej strony jest to także symbol archaizmu, wstecznictwa, reakcji, zubożenia intelektualnego, upodlenia i czego jeszcze akurat konkretna aktywistka/aktywista się w nim dopatrzy.
Mężczyzna żyje w świecie, w którym większą zbrodnią od posiadania penisa jest jedynie posiadanie małego penisa.
W świecie tym przyzwoity mężczyzna powinien oddawać się zupełnie niesymbolicznemu samogwałtowi, w geście rozbrojenia i dobrej woli zdetronizowanego króla, który zawsze już będzie traktowany z podejrzliwością i rezerwą, a wszelkie jego próby rehabilitacji posądzone zostaną o nieszczerość i chęć restauracji patriarchatu.
do mnie nigdy żadna kobieta nie pasowała
jestem jak wyszczerbione lego
dobrze wiem jak wygląda porzucony facet
wpatrzony w ekran monitora na którym jest jej nagie zdjęcie
i onanizujący się na blat biurka
pożądanie gaśnie jak ekran
ale duszy nie da się oszukać ręką.
(XXX)
Współczesny mężczyzna jest więc wyszczerbionym lego. I oszukuje się ręką. Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, jej syny. Prawom jej do ostatniej posłuszni godziny!
