Kosztujący niespełna 8,5 miliona funtów Pan Turner to film zarazem skromny i niepozorny w swojej wymowie, jak też zjawiskowy w sposobie obrazowania. Mimo długiego metrażu i zdawałoby się niezbyt intrygującego dla masowego widza tematu ustanowiło rekord kasowych wpływów w bogatej karierze utytułowanego Mike’a Leigh. Sukces to tym większy, że koncentrujący się zazwyczaj na dramatach społecznych brytyjski autor Sekretów i kłamstw (1996) opowiada o losach Josepha Mallorda Williama Turnera w sposób niespieszny, umiejętnie rozkładając akcenty i dając wybrzmieć poszczególnym wątkom. Konsekwencja i cierpliwość w rozwijaniu narracji zaowocowały dziełem, które niżej podpisanego pozostawiło w niemym zachwycie.
Zdaniem Alexandra Josepha Finberga, jednego z biografów malarza, życie Turnera, prekursora impresjonizmu, jest wyjątkowo niewdzięcznym tematem do opracowania, ponieważ wszystko, co najciekawsze, zawiera się w pracach romantyka, a nie w jego osobistej historii. Z tak postawioną tezą zapewne polemizowałby Leigh, który życiorys artysty potraktował jako pretekst do naszkicowania skromnego, choć wiarygodnego portretu XIX-wiecznej Anglii oraz próbę oddania kulis długotrwałego aktu kreacji. Dzięki tej perspektywie film łączy w sobie cechy „zwierciadła przechadzającego się po gościńcu” z dość nietypowym biopikiem.
Tytułowego protagonistę poznajemy, gdy jest u szczytu sławy, a każda jego kolejna praca spotyka się z uznaniem wymagających krytyków. Malarz żyje u boku będącego jego najbliższym współpracownikiem ojca oraz traktowanej z góry służącej Hannah. Ma dzieci, ale nie zawsze się do nich przyznaje. Turner w obiektywie Leigh to ekscentryczny sknera i zmanierowany starzec – nieustannie kaszlący i wydający z siebie dziwne odgłosy zwalisty mężczyzna, do jakiego niepodobna żywić sympatię. Ale to również obdarzony wielką wrażliwością, cierpliwy obserwator świata oraz wierny swym zasadom patriota, który postanowił zostawić swoje obrazy brytyjskiemu imperium za darmo. Malowane przez niego wielowymiarowe freski do pewnego stopnia korespondują z charakterem małomównego bohatera. Jednak ten trop jest tylko sugestią, bo Leigh dobrze wyczuwa moment, kiedy lepiej pozostawić daną sytuację niedopowiedzianą, dając tym samym odbiorcy pole do interpretacyjnego popisu.
W Panu Turnerze interpretacja jako taka odgrywa zresztą kluczową rolę. Kontemplujący krajobrazy bohater nieustannie zastanawia się nad otaczającą go przestrzenią. Ale niezależnie od tego, czy ogląda odbijające się w morzu światło słońca czy rozmawia o niewolnictwie, sądy wydaje rzadko, a jeśli już, to raczej powściągliwie. Pewnie dlatego jest tak bardzo rozczarowany u kresu życia, gdy jego prace spotykają się z odrzuceniem i szyderstwem. Z kolei do ocen, nonszalancko wydawanych przez Johna Ruskina, słynnego niegdyś krytyka, zachowuje dystans. Dystans, któremu wtóruje wierzący w umiarkowanie i artystyczną subtelność reżyser, skutecznie unikający kuszącej dosadności w opiniowaniu.
Przedstawiony w Panu Turnerze dickensowski świat kamera rejestruje z perspektywy tytułowego bohatera. Leigh unika szerszej panoramy społecznej – film pozostaje raczej introspektywnym namysłem nad trudem przełożenia rzeczywistości na płaszczyznę malarskiego medium. Sferę diegetyczną uzupełniają powracające jak refren próby wizualnych nawiązań do stylu artysty. Jednak refleksyjny Pan Turner, podobnie jak jedna z poprzednich produkcji Brytyjczyka, Topsy-Turvy (1999), jest nie tylko peanem na cześć skomplikowanego procesu twórczego, ale też metaforyczną gloryfikacją pracy zespołowej. Wyraża się ona w pieczołowitej scenografii Suzie Davis i Charlotte Watts, nienarzucających się kompozycjach Gary’ego Yershona, zjawiskowych i nawiązujących do charakteru prac Turnera zdjęciach Dicka Pope’a oraz w zniewalającej kreacji aktorskiej Timothy’ego Spalla. To dzięki nim dzieło Leigh zręcznie unika łatki prostolinijnego kina biograficznego i celuje w ambitną wiwisekcję życia wierzącego w siłę sztuki artysty.
