Architekt i urbanista, malarz i rzeźbiarz, pisarz i wydawca. Artysta wszechstronny, człowiek renesansu, papież modernizmu. Chyba łatwiej byłoby wymienić czym nie zajmował się jeden z najwybitniejszych twórców XX wieku – Charles-Édouard Jeanneret-Gris, lepiej znany jako Le Corbusier.
Karol Edward Jeanneret urodził się w 1887 roku we francuskiej rodzinie w szwajcarskim miasteczku La Chaux-de-Fonds. Jako syn pianistki i zegarmistrza już od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie sztuką. Kształcił się w szkole plastycznej oraz zakładzie grawerskim wuja. Ze względu na nienajlepszy wzrok porzucił jednak precyzyjne rzemiosło na rzecz architektury . W młodości odbył wiele podróży, między innymi do Włoch, Niemiec, Francji, Austro-Węgier, Bułgarii, Turcji czy Grecji. Wszystkie te doświadczenia, w szczególności wizyty w kartuzji w podflorenckim Galluzzo, na ateńskim Akropolu czy w bazylice Hagia Sofia w Stambule, wywarły niezwykłe wrażenie na młodym twórcy. Niemniejszy wpływ na jego przyszłe losy miały praktyki w biurach Petera Behrensa w Berlinie (gdzie spotkał Ludwiga Miesa van der Rohe i Waltera Gropiusa) oraz Augusta Perreta (pioniera projektowania budowli ze zbrojonego betonu) w Paryżu. To właśnie w stolicy Francji młody Jeanneret zdecydował się osiąść na stałe i założyć pracownię wraz ze swoim kuzynem Pierrem. Tam też, jak było wówczas w zwyczaju, postanowił przyjąć pseudonim artystyczny. Le Corbusier – nowy przydomek miał być pamiątką po przodku od strony matki – Lecorbésierze. Według innej teorii to jednak zabawna trawestacja francuskiego słowa le corbeau (kruk).
Teoretyk
To właśnie w Paryżu młody Le Corbusier zaczął rozwijać swoje teorie artystyczne. W 1918 roku razem ze swoim przyjacielem Amédéé Ozenfantem opublikowali „Après le cubisme” (Po kubizmie) – manifest nowego kierunku w malarstwie – puryzmu, postulującego porządek kompozycji, użycie prostych barw i podstawowych form geometrycznych. Dwa lata później razem z Ozenfantem założyli też gazetę „L’Esprit Nouveau” (Nowy Duch). To właśnie artykuły z tego periodyku stały się podstawą wydanej w 1923 r. książki „Vers une architecture” (W stronę architektury), zwanej często biblią modernizmu. Le Corbusier nakreślił w niej podstawy pięciu zasad nowoczesnej architektury. Według autora nowe budynki miały być po pierwsze oparte na konstrukcji słupowej (tzw. pilotis). Uwolniony parter miał służyć lepszej wentylacji, nie ograniczać widoków czy rozwoju zieleni, przede wszystkim zaś stanowić dodatkowe miejsce parkingu i cyrkulacji dla samochodów i ludzi. Drugi postulat Le Corbusiera dotyczył zastosowania długich, horyzontalnych okien. Zabieg ten miał służyć optymalnemu doświetleniu wnętrz oraz pełniejszej integracji architektury z otoczeniem. Trzecim wymogiem miały być płaskie dachy-ogrody. Rozwiązanie to miało zachęcać do spędzania czasu na wolnym powietrzu oraz zapewniać lepszą izolację termiczną budynku. Powyższe założenia uzupełniły punkty czwarty i piąty – dotyczące wolnego planu i wolnej elewacji, zakładające swobodę kształtowania ścian i wnętrz bez ograniczeń konstrukcyjnych. Dopełnieniem całościowej koncepcji miał być dodatkowy postulat architektonicznej promenady, według którego budynki miały „zapraszać” do ich przemierzania, od parteru aż po dach.
Niemniej ważnym wkładem Le Corbusiera w rozwój teorii architektury jest również jego autorski kanon proporcji zwany Modulorem. System ten miał nawiązywać do historycznych prac Witruwiusza, Leonarda da Vinci czy Leona Battisty Albertiego, opisujących relacje architektury i ciała ludzkiego. Głównym założeniem Modulora było wyznaczanie wymiarów budynków w oparciu o złoty podział i uproszczony schemat proporcji ciała człowieka. Zgoła odmienna była natomiast geneza powstania kolejnej teorii Le Corbusiera: koncepcji maszyny do mieszkania (machine à habiter). Tym razem Corbu inspirował się nowoczesnością. Uważał że formy przemysłowe, ze względu na walory użytkowe, w szczególności zaś samochody (zwłaszcza jego ulubione Citroëny), samoloty czy transatlantyki powinny być wzorem do naśladowania w architekturze. Zresztą fascynacja Le Corbusiera technologią widoczna była także w znacznie większej skali. Jego monumentalne plany urbanistyczne (jak bezkompromisowe Ville Contemporaine dla 3 milionów mieszkańców czy Ville Radieuse) mogą być traktowane jako autorska odpowiedź na wymagania epoki przemysłu. Niektóre z jego odważnych propozycji, jak pomysł wyburzenia historycznego centrum Paryża i zabudowania go kilkudziesięciometrowymi wieżowcami spotkały się z oburzeniem i niedowierzaniem decydentów oraz mieszkańców. Wielu zarzucało jego rozważaniom wręcz utopijny charakter. On jednak niezrażony starał się aktywnie propagować swoje koncepcje. Był jednym z członków i założycieli Międzynarodowych Kongresów Architektury Nowoczesnej CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne) – organizacji propagującej idee modernizmu. Współtworzył też Kartę Ateńską – kluczowy dokument dla odbudowy powojennej Europy. Le Corbusier nie ograniczał się jednak tylko do teorii.
