Wokół Galerii Miejskiej w Poznaniu

W czasie pobytu w Polsce francuski artysta o światowej renomie – Daniel Buren – powiedział: „skoro wszystko wolno, dlaczego wszyscy robią to samo?!”.

Galerie miejskie, publiczne instytucje sztuki w ogóle, wszystkie z grubsza biorąc robią to samo. Wynika to z dyktatu ducha czasu. Zwłaszcza progresywne skrzydło życia artystycznego skwapliwie poddaje mu się. To efekt posłuszeństwa wobec obowiązujących tendencji – pomimo owej jakoby powszechnej, w istocie pozornej wolności – w myśleniu, w obrazowaniu, w wydawaniu sądów. Z jakichś powodów środowiska artystyczne o skłonnościach dekonstrukcyjnych wobec tradycji (jak tam się powiada) szczególnie podatne są na postępowanie stadne, przejawiają takież nawyki umysłowe.

Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu kierowana przez Piotra Bernatowicza odróżnia się od innych instytucji sztuki – w swoim mieście i w Polsce. Jej szef wprowadził do działania tej placówki namysł. Pomijam konkretne wybory artystyczne, czasem je podzielałem, innymi razy mniej lub wcale. Cechą jednak najmocniej uwidaczniającą się w działalności Arsenału była myślność, tak odmienna od bezmyślności cechującej aktywność tylu innych miejsc sztuki. Nie tylko w Polsce zresztą. Ta tendencja nowego zniewolenia umysłu (samo-zniewolenia tym razem), prawdę mówiąc, zdumiewa. A przecież wciąż rozpowszechnia się w środowiskach artystycznych. Do takich postaw dopasowują się adepci sztuki, zwłaszcza ludzie młodzi chcący wystawiać, zdobywać owe osławione „granty”, realizować swoje „projekty” (pracownie artystów, ba, akademie, zmieniły się w jakieś „biura projektowe”). Co najgorsze to fakt, że takimi miejscami-celami więziennymi stają się głowy wielu osób aspirujących do uczestniczenia w życiu artystycznym. Istnienie miejsca, które nie wymusza konformizmu, które właśnie – co wynika z postawy Piotra Bernatowicza – podważa tamte obowiązujące oportunistyczne tendencje jest żywotnie ważne. Dla młodszych artystów, kuratorów, dla odbiorców sztuki i jej miłośników, placówki, gdzie dokonywane są świadome wybory, potrzebne są jak tlen. Miejsce sztuki, demokratyczna miejska galeria powinna dawać oddech, szansę na namysł, na postawę sumiennie krytyczną i takie miejsce usiłował tworzyć Bernatowicz w Arsenale. Zresztą o takim charakterze galerii decydują przecież nie tylko wystawy, także spotkania, dyskusje, wydawnictwa, generalnie dialog, który tu się odbywa. Administracja miejska winna się szczycić istnieniem takiej placówki, wspierać jej niezależność. Oczywiście miasto będzie miało takie galerie, takie muzea itp., na jakie zasługuje.

Pojawiają się głosy, że program Bernatowicza na charakter konserwatywny. To dobrze. Instytucje sztuki, gdy mają poważnie funkcjonować w swej domenie, z natury swojej mają taki charakter. Kultura to ciągłość, to kultywowanie wartości, to nasadzanie na tym, co dokonane tego, co dopiero nastaje obecnie. Rudi Fuchs, niegdyś dyrektor Stedelijk (miejskiego) Museum w Amsterdamie, bardzo znaczącej instytucji poświęconej sztuce nowoczesnej i współczesnej, powtarzał, że kieruje się w swych wyborach i praktyce „dynamicznym konserwatyzmem”. Ważne też jest, by osoby prowadzące instytucje sztuki kumulowały w dłuższym czasie praktykę i doświadczenie. Częste wymienianie na inne takich osób, kiedy nie dały wyraźnego powodu ku takiej decyzji, zazwyczaj prowadzi do pogorszenia sytuacji instytucji. Czyhają na posadę w niej wtedy karierowicze kokietujący administrację i środowisko. Placówka mająca uobecniać sztukę nie powinna być targowiskiem próżności. Obecny dyrektor Arsenału z pewnością nikogo nie kokietował i nic nie wskazuje na to, by w ogóle był do tego zdolny. To wielka jego zaleta!

Po raz drugi, jak dowiaduję się, doktor Piotr Bernatowicz wybrany został przez komisję konkursową na drugą kadencję na stanowisko dyrektora Arsenału. Słyszę również, że podwoił za swej pierwszej kadencji liczbę osób odwiedzających Galerię Miejską. W sprawach sztuki, zwłaszcza sztuk plastycznych, w Poznaniu nie ma sprzyjających warunków. Istnienie galerii publicznej, która nie powiela podobnych sobie w innych miastach – powtórzyć warto – jest wobec poznańskiego pustynnienia kulturalnego ważne. Nie warto tego psuć, by przypodobać się tym, którzy są krzykliwi na podobieństwo papug lub pawi.

W świetle mojej opinii na temat stanu życia artystycznego, o czym powiedziałem parę zdań, a oceniając przy tym alternatywne propozycje magistratu, uważam, że prezydent miasta winien zawierzyć rekomendacji komisji konkursowej i powołać doktora Bernatowicza na kolejną kadencję w Arsenale. Chyba, że prezydent wybierze potulność wobec wrzasków, jak jego poprzednik, który dyscyplinował poprzedniego szefa Galerii Miejskiej Arsenał.

Czy górę weźmie demokratyczny wybór, czy „dyscyplina pracy”? Zależy to od włodarza miasta.

Panie prezydencie, Piotr Bernatowicz jest dyrektorem Galerii Miejskiej Arsenał i niech będzie.

Jaromir Jedliński

11.02.2017 r.