2. Kultura niezależna, ale i zależna
a) Bibuła
Jednym z podstawowych celów władz, wprowadzających stan wojenny, było uniemożliwienie społeczeństwu dostępu do jakichkolwiek niezależnych informacji. Reakcją społeczeństwa jednak był właśnie rozkwit podziemnej prasy na niezwykłą skalę. Bardzo szybko rozwinął się podziemny rynek wydawniczy, trudniący się rozpowszechnianiem tak zwanej „bibuły”5, prasy niezależnej okresu stanu wojennego.
Powstały Komitet Oporu Społecznego zaczął wydawać pismo „KOS”, wzywające do biernego oporu, solidarności społecznej, wymiany informacji czy ignorowania oficjalnej propagandy. Prasa podziemna przede wszystkim szukała „sposobów dalszego prowadzenia działań o charakterze opozycyjnym”6, z czego krystalizowały się właściwie dwie koncepcje – szybkiego przeprowadzenia strajku generalnego, zmuszającego władze do ustępstw oraz długotrwałego procesu uniezależniania się społeczeństwa wobec władz w różnych dziedzinach życia.
Wszelkie niezależne, a więc w okresie stanu wojennego z punktu widzenia władz nielegalne publikacje, drukowano różnie: bądź na zakonspirowanych powielaczach (matryce białkowe czy spirytusowe), bądź na wrzutach (w zakładach posiadających niewielką poligrafię), bądź wreszcie metodą sitodruku czy druku offsetowego, najczęściej na papierze V klasy, ze względu na trudność zdobycia tego materiału w okresie stanu wojennego7.
„W stanie wojennym – mimo represji – szybko rozwinęła się prasa podziemna, związana głównie z działającą w konspiracji Solidarnością. Poza cenzurą wychodziły pisma informacyjno-publicystyczne („Wiadomości”, „Tygodnik Mazowsze”, „Tygodnik Wojenny”, „Przegląd Wiadomości Agencyjnych”), społeczno-polityczne różnych opcji ideowych („Krytyka”, „Vacat”, „Robotnik”, „Kos”, „Głos”, „Słowo”, „Kurs”, „13”, „Niepodległość”, „Antyk”, „Orientacja na Prawo”, „Stańczyk”), społeczno-kulturalne („Arka”, „Obecność”, „Wezwanie”, „Kultura Niezależna”), środowiskowe (oświatowe „Tu teraz”, studenckie: „Bratniak” i „Promieniści”), zakładowe i międzyzakładowe związane ze strukturami NSZZ „Solidarność” (krakowski „Hutnik”)”8.
Na początku lutego 1982 roku ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Mazowsze”, poświęcony Jerzemu Zielińskiemu, redaktorowi naczelnemu, który w reakcji na wstrzymanie wydania „Tygodnika”, gotowego już 12 grudnia, popełnił samobójstwo. Pierwszy numer zawierał też wywiad z ukrywającymi się działaczami związku, Zbigniewem Bujakiem i Wiktorem Kulerskim oraz przegląd organizowanych akcji protestacyjnych. „Tygodnik Mazowsze” stał się właściwie pismem władz krajowych podziemnej „Solidarności”, publikując wszelkie ważniejsze solidarnościowe wypowiedzi. Była to najistotniejsza i największa gazeta podziemna, jej nakład dochodził do 80 tysięcy egzemplarzy. „Tygodnik Mazowsze” ukazywał się od 2 lutego 1982 roku do 12 kwietnia 1989 roku, drukowano go w kilkudziesięciu podziemnych drukarniach przy współpracy setek osób. Zawierał przede wszystkim wszelkie „oświadczenia władz podziemnych Związku, możliwie pełny serwis informacji o strajkach i innych akcjach podziemnej „S” oraz stosowanych przez władze represjach, ale też artykuły ekonomiczne, wywiady a nawet felietony sportowe”9.
