Orły 2014: bez niespodzianek

Marcin Adamczak:

Branżowe nagrody Orły, przyznawane przez Polską Akademię Filmową, z roku na rok sukcesywnie zyskują na znaczeniu. Ich najciekawszy aspekt ujawnia się w porównaniu do werdyktu Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – bezwzględnie wciąż najważniejszej imprezy rodzimego kina. Orły od jakiegoś czasu pełnią interesującą rolę swoistej branżowej „korekty” rozstrzygnięć jury gdyńskiego festiwalu, czynionej z perspektywy czasu i w oparciu o głosy ponad 600 przedstawicieli różnych zawodów filmowych, nie zaś tylko kilku członków jury, nie zawsze przy tym związanych bezpośrednio z branżą filmową.

W pierwszych latach swojego istnienia Orły bywały nudne i zdawały się nie mieć większego znaczenia poza faktem bycia jeszcze jedną, mało efektywną, próbą promocji rodzimego przemysłu. Pierwsze cztery edycje przyznawanej od 1998 roku nagrody cechuje tożsamość werdyktu w Gdyni oraz nagród filmowych PAF, w edycji piątej zwyciężył natomiast film, który w Gdyni nie mógł startować w konkursie. W latach następnych bywało różnie. Rosnące znaczenie i rolę Orłów zbudowały jednak te przypadki, w których wspomniana „korekta” była wyjątkowo fortunna i celna, gdy honorowano filmy ewidentnie w Gdynie niesprawiedliwie pominięte lub tylko niedocenione (Zmruż oczy, Wesele, Obławę i Różę). Nieprzypadkowo reżyserem o największej liczbie nagród jest tutaj Wojciech Smarzowski, tradycyjnie lekceważony przez gdyńskie jury. Zaskakiwała w tych sytuacjach celność branżowych sądów. Cóż mówią nam zatem tegoroczne rozstrzygnięcia Polskiej Akademii Filmowej?

Pozwalają dobrze myśleć o tegorocznym wrześniowym festiwalowym werdykcie. Ewidentnie pominięta w Gdyni Drogówka, z uwagi na datę produkcji, startowała w ubiegłorocznej edycji Orłów, natomiast w przypadku trzech najbardziej hołubionych przez Akademię tytułów (Ida, Papusza, Chce się żyć) wybór ten w zasadzie pokrywa się z rozstrzygnięciami trójmiejskiego festiwalu. Słusznie fetowanej po wielokroć Idzie tym razem przypadła nagroda główna oraz nagrody za reżyserię, główną rolę kobiecą oraz montaż. Ciekawa jest też nagroda dla Papuszy. Wcześniej w recepcji filmu Krzysztofa Krauze i Joanny Kos-Krauze dominował ton częściowego rozczarowania, tezy o zawiedzionych – bo wygórowanych – nadziejach. Najchętniej krytykowano właśnie zdjęcia, ponoć tak piękne i wysmakowane, że dystansowały co wrażliwszych odbiorców od śledzenia fabuły i przeżywania historii. Tym większej wagi nabiera nagrodzenie tego, nieco zbyt surowo ocenianego, filmu właśnie w kategorii zdjęć oraz innych elementów stojącego tam na bardzo wysokim poziomie filmowego rzemiosła: scenografii, muzyki i kostiumów.

Jako osobie bynajmniej nie przekonanej co do wielkości ostatniego filmu Pieprzycy, trudno oceniać mi powody stojące za przyznaniem temu akurat twórcy nagrody za scenariusz, faktem jest natomiast, że najmocniejszymi elementami utworu, w przypadku którego zaoceaniczna fama okazała się być nieco na wyrost, są właśnie kreacje aktorskie pierwszego i drugiego planu, co zasadnie znalazło swój wyraz w werdykcie Akademii.

W przypadku tego rodzaju branżowych nagród niemal równie istotne jak to, kto został uhonorowany jest to, kogo pominięto. W zestawie wielkich przegranych żałować wypada Płynących wieżowców Tomasza Wasilewskiego. Warto odnotować również brak jakiejkolwiek nagrody dla Wałęsy Wajdy oraz brak nawet nominacji dla odnoszących pewne sukcesy festiwalowe za granicą W imię… Szumowskiej oraz Nieulotnych Borcucha.

Piotr Czerkawski:

Tegoroczne Orły nie uleciały daleko od gdyńskich Złotych Lwów. Laur dla najlepszego filmu przyznany Idzie nie jest zaskoczeniem, ale trudno też traktować go w kategoriach oczywistości. Co najmniej równie dobre Imagine skończyło przecież wyłącznie z nagrodą za dźwięk. Czy stało się tak dlatego, że film Andrzeja Jakimowskiego miał premierę już kilkanaście miesięcy temu i akademicy zdążyli o nim zwyczajnie zapomnieć? Drugim – obok Idy zwycięzcą gali okrzyknięto Chce się żyć. Przyznam szczerze, że wykazuję odporność na gorączkę wokół filmu Macieja Pieprzycy i uważam go za najbardziej przeceniany tytuł sezonu.  Jestem w stanie zaakceptować nagrodę dla Dawida Ogrodnika, który wyrasta na najlepszego aktora swojego pokolenia, ale laur za reżyserię wydaje mi się już sporym nadużyciem. Chce się żyć to film płytki jak jego aforystyczny tytuł, a przy okazji niebezpiecznie bliski szantażu emocjonalnego. Akademików należy pochwalić jednak za to, że – w przeciwieństwie do jurorów z Gdyni – uniknęli jeszcze poważniejszych wpadek. Każda kolejna nagroda dla pretensjonalnej Miłości Fabickiego bądź infantylnego Bejbi blues jeszcze mocniej pogrążałaby polskie środowisko filmowe w otchłani absurdu.