Zona Czarnobyl

– Mamo, nie wiem, co się stało, ale nie wypuszczaj Natalki [siostrzenicy], a jak Jana wróci ze szkoły – posadź ją od razu w domu. Sama nie wychodź i dziewczynek nie wypuszczaj dzisiaj.

– Ale co się stało? – zapytała mama.

– Niczego nie wiem, takie mam przeczucie.

Cały dzień o niczym nie wiedzieliśmy, nigdzie nikt niczego nie mówił. No, pożar. Ale że jest radioaktywne promieniowanie – nie powiedziano.

Jana przyszła ze szkoły: „Mamo, był wf przez prawie godzinę na powietrzu”.

Anelija Perkowska (sekretarz miejskiego komsomołu w Prypeci):

Już od rana przychodzili do nas chłopcy i proponowali pomoc. Ale sami nie wiedzieliśmy, co robić. Nie było żadnej informacji. Rozniosły się plotki…

Ołeksandr Esaulow:

Po obiedzie zaprosił mnie drugi sekretarz kijowskiego wydziału Małomuż i zlecił zorganizowanie ewakuacji najciężej chorych na lotnisko do Kijowa, aby przewieźć ich do Moskwy.

Anelija Perkowska:

O 16.00 zaczęli się zjeżdżać członkowie komisji rządowej. Pojawił się pomysł, by ładować piasek na helikoptery i zasypać reaktor. […] Debaty trwały bardzo długo. […] Przy porcie rzecznym jest kawiarnia „Prypeć”. […] Tam ładowano piasek do worków. W mieście było dużo mundurowych.

Elwira Sytnykowa (żona Anatolija Sytnykowa):

Późnym wieczorem, kiedy wszystkich, którzy otrzymali dużą dawkę promieniowania, wieźli do Moskwy i żegnałam się z mężem przy autobusie, zapytałam:

– Toliu, dlaczego poszedłeś do bloku?

– Zrozum, kto lepiej ode mnie znał blok? Trzeba było chłopców wyprowadzić. Jakbyśmy nie zatrzymali tej awarii, to Ukrainy i pół Europy by na pewno nie było.

Ołeksandr Esaulow:

Wieźliśmy 26 ludzi – to jeden autobus, czerwony ikarus międzymiastowy. Prosiłem, by dano dwa autobusy i karetkę, gdyż było dwoje ciężko chorych, na noszach, z 30-procentowymi poparzeniami. Różne rzeczy mogą się zdarzyć; broń Boże, jakiś postój…

Poprosiłem, byśmy nie jechali przez centrum Kijowa. Chłopcy w autobusach byli w piżamach. Widowisko, oczywiście, dziwaczne, ale z jakiegoś powodu pojechaliśmy Chreszczatykiem, potem w lewo aleją Petriwską i pognaliśmy do Boryspola.

Na lotnisko przyjechaliśmy po trzeciej w nocy. […] Podszedł do mnie pilot i zapytał:

– Ile ci chłopcy dostali?

– Czego?

– Promieniowania.

– Wystarczająco dużo. Ale w zasadzie o co chodzi? – powiedziałem.

A on do mnie:

– Ja też chcę żyć, nie chcę mieć nadmiernego promieniowania, mam żonę, dzieci.

Anelija Perkowska:

Pierwszy raz powiedziano o możliwości ewakuacji w sobotę o 23.00. A o pierwszej w nocy dali nam już zadanie – w dwie godziny zebrać dokumenty do wywozu. Zostawili mnie i powiedzieli, abym przygotowała dokumenty do zdania. To wprowadziło nerwową atmosferę – bardzo przypominało wojnę.

Ludmiła Kowalewska:

W nocy z soboty na niedzielę poszliśmy spać. O trzeciej w nocy raptem dzwonek do drzwi. Przyszła dziewczynka od sąsiadów: „Ciociu Lubo, budź wszystkich, zbieraj się, będzie ewakuacja”. Włączyłam światło, słyszałam, jak ludzie na podwórku płaczą, krzątają się. Sąsiedzi powstawali. Mama się ubrała. Cała się trzęsła.

– Widzisz, włączyłam radio i głucho. Gdyby coś było – mówiliby w radio – powiedziałam.

– Nie, ja poczekam.

Pół godziny czekam. Niczego nie ma, godzinę – nic.

– Mamo, idź spać. Patrz, niczego nie będzie.

Anelija Perkowska:

O piątej rano 27 kwietnia puścili nas do domu, żebyśmy zebrali rzeczy. Brat siedział w fotelu – nie spał. Wiedziałam o ewakuacji i powiedziałam mu, aby choć cokolwiek zabrał. Wziął dokumenty, koszulę na zmianę, kurtkę. I w drogę.

I ja tak samo. Odjeżdżałam z niewielką torbą. Wzięłam dokumenty i tyle. A potem, kiedy dozymetryści sprawdzali nasze ubrania i trzeba było je zmienić, okazało się, że nie mam w co się przebrać.

Ludmiła Kowalewska:

Powiedziałam mamie: „Skoro zarządzili ewakuację, to na pewno nie na trzy dni. Tak się nie zdarza”. Dla dzieci wzięłam wszystkie ciepłe rzeczy, dwie torby, jedzenie. A lodówki ponapychane, tyle pieniędzy utopiliśmy, emerytura mamy, moja pensja. Przecież nadchodził 1 maja, potem 9. Wszystko wygarnęłam i do śmieci. […]