Dla wielu najpiękniejsze z miast Siedmiogrodu – założony w XII wieku przez saskich kolonistów, Sybin nosił tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w roku 2007, pod hasłem: „Sybin. Miasto Kultury – Miasto Kultur” („Sibiu. A City of Culture – A City of Cultures”). W ciągu dziejów ścierały się tu wpływy saskie, rumuńskie i węgierskie. Miasto było przez lata uznawane za stolicę Sasów siedmiogrodzkich, zarówno duchową i polityczną, jak i prężny ośrodek nauki i kultury. Obecnie mniejszości narodowe stanowią jedynie cztery procent mieszkańców miasta (głównie Niemcy, Węgrzy i Romowie). Co znamienne, sybinianie, dziś w zdecydowanej większości Rumuni, mając świadomość historii i wagi ośmiusetpięćdziesięcioletniego dziedzictwa tutejszych Sasów, wybrali na burmistrza w 2000 roku (i ponownie na kolejne kadencje w 2004 i 2008) Klausa Johannisa, siedmiogrodzkiego Sasa. To dzięki niemu Sybin uległ kompleksowej odnowie, zdobył tytuł Europejskiej Stolicy Kultury i szansę na impuls rozwojowy1.
Wielokulturowość miasta przejawia się nie tylko w oficjalnym haśle, ale także w oficjalnej nazwie, której miasto używa: Sibiu / Hermannstadt. Podczas prezentacji miasta przed panelem ekspertów oceniających wnioski o tytuł ESK Sybin przedstawił się jako europejskie laboratorium, angażujące międzynarodowych partnerów poprzez dialog i promocję mobilności artystów. Jury doceniło taki projekt; zwrócono jednak uwagę na konieczność współpracy z całą Europą, nie tylko z Luksemburgiem, któremu przyznano tytuł ESK w tym samym roku, oraz na przygotowanie programu atrakcyjnego dla europejskiego odbiorcy2.
Cele i wyzwania
Zarządzanie obchodami odbywało się na dwóch poziomach – centralnym (ministerstwo kultury) i lokalnym (specjalnie powołane stowarzyszenie Asociaţia Sibiu 2007). Rozwiązanie to okazało się niezbędne z wielu powodów. Miasto nie było w stanie od strony prawnej wspierać finansowo projektów kulturalnych realizowanych w ramach ESK. Brakowało mu także możliwości logistycznych do przeprowadzania naboru i selekcji wniosków. Właśnie dlatego ministerstwo ogłosiło otwarty konkurs na projekty kulturalne, tworzące program ESK. Rolą Asociaţia Sibiu 2007 była koordynacja i wsparcie techniczne przy wdrażaniu wybranego programu kulturalnego. Promocja została podzielona między ministerstwo, zatrudniające odpowiednią agencję do przygotowania dużej kampanii krajowej i międzynarodowej, i stowarzyszenie, do którego zadań należały: strona internetowa, kontakty z prasą, promocja w lokalnych mediach oraz wsparcie mniejszych operatorów kulturalnych w informowaniu o wydarzeniach w ramach ESK3.
Strategia miasta, korygowana jeszcze w fazie przygotowań, objęła ostatecznie następujące cele:
- zmiana wizerunku miasta, jego umiędzynarodowienie, rozwój współpracy z zagranicą, rozwój kulturalny;
- zwiększenie poczucia własnej wartości i dumy sybinian z miejsca zamieszkania, poszerzenie grupy mieszkańców korzystających z oferty kulturalnej miasta;
- przyciągnięcie gości z Rumunii i zagranicy, „nowa koncepcja turystyki”;
- rozwój gospodarczy, poprawa infrastruktury (w tym infrastruktury kulturalnej), promocja kreatywności i innowacji, poprawa spójności społecznej4;.
Życie kulturalne
Zaproponowany w aplikacji program kulturalny skupiał się wokół szeroko rozumianego tematu miasta kultur, z naciskiem na wykorzystanie przestrzeni publicznej i architektury jako sceny wydarzeń kulturalnych. Ten aspekt w opinii organizatorów był największym sukcesem, o czym świadczyła ogromna liczba uczestników takich wydarzeń, a szczególnie imprez na otwarcie i zamknięcie ESK, w których uczestniczyło ponad sto tysięcy widzów5. Dużą wagę przywiązywano również do europejskiego wymiaru realizowanych przedsięwzięć, co przełożyło się na prezentacje artystów europejskich, wspieranie koprodukcji artystycznych, prezentację dziedzictwa europejskiego i spojrzenie na dziedzictwo Rumunii jako jeden z jej rozdziałów, a także włączenie się w europejskie sieci współpracy.
W sumie zrealizowano ponad tysiąc czterysta projektów kulturalnych, które przyciągnęły ponad milion uczestników6. Dla tak małego miasta, które po raz pierwszy realizowało tak obszerny program, było to wielkie osiągnięcie. (W otwarciu obchodów wziął udział prezydent Rumunii, gdyż było ono jednocześnie inauguracją członkostwa kraju w UE). Program podzielono na kilka obszarów tematycznych: architektura i instalacje miejskie, sztuki wizualne, sztuki dramatyczne, multimedia, literatura i czytelnictwo, muzyka, mobilność i badania naukowe, dziedzictwo i projekty interdyscyplinarne. Jedna trzecia projektów dotyczyła wydarzeń muzycznych i tanecznych. Natomiast niemal jednej piątej przedsięwzięć towarzyszyło hasło dialogu międzykulturowego7. Wiele z nich odbyło się latem i na wolnym powietrzu.
Prócz przedsięwzięć nowych do programu włączono także już istniejące (np. ASTRA Film Festival czy Festivalul Internaţional de Teatru de la Sibiu). Ponadto sprowadzono do Sybina wydarzenia, które normalnie odbywają się w innych miastach – festiwal muzyki Festivalul George Enescu czy spektakle opery bukareszteńskiej. W Sibiu odbyło się również rozdanie nagród MTV Awards of Romania.
Uczestnicy bardzo wysoko oceniali wydarzenia kulturalne (przyznając średnio 8,6 punktów na 10) 8. Niektórzy z respondentów raportu ECOTEC twierdzili, że było to największe wydarzenie kulturalne, jakie kiedykolwiek odbyło się w Rumunii.
Wydaje się, że tytuł ESK przyczynił się znacząco do pozytywnego postrzegania miasta i jego oferty kulturalnej, czego dowodem jest fakt, że w skali całego kraju spadła liczba wizyt w muzeach o około dwudziestu procent i w kinach o siedemnaście (w 2009 r. w stosunku do 2008 r.), podczas gdy w Sybinie obserwowano odwrotną tendencję. Co zrozumiałe, spadła liczba wydarzeń organizowanych w mieście (2007: 1447, 2008: 297, 2009: 537) – mobilizacja zasobów finansowych i ludzkich w 2007 roku najwyraźniej wyczerpała potencjał sektora; należy też pamiętać o kryzysie finansowym, który w ostatnich latach boleśnie dotknął większość państw europejskich.
Jednym z efektów przypisywanych ESK jest m.in. duży wzrost liczby odwiedzających skansen-muzeum ASTRA w Sybinie, co doprowadziło do wprowadzenia godzin zwiedzania nocnego (22.00–3.00)9. W Teatrze Radu Stanca, który podwoił liczbę spektakli w 2007 roku, w latach 2008 i 2009 nie zaobserwowano spadku zainteresowania. Wręcz przeciwnie, spektakle częściej pokazywane są obecnie za granicą (18 wyjazdów zagranicznych w 2009 r., co jest dużym wzrostem w stosunku do 2006 r.)10. Ponadto niektóre z zainicjowanych w 2007 roku projektów były kontynuowane w latach następnych, np. Festivalul Internaţional de Film Transilvania i Festivalul George Enescu, który wcześniej odbywał się jedynie w Bukareszcie, a obecnie także w Sybinie i w innych miastach Siedmiogrodu. Dodatkowo wpływ ESK daje się zauważyć w sektorze małych organizacji kulturalnych – wskutek lepszej zdolności współpracy oraz umiejętności ubiegania się i rozliczania środków zewnętrznych podmioty te są bardziej aktywne.
